१२ साउन, काठमाडौं।
नेपालमा आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स (एआई) को बढ्दो महत्वलाई नेपाली कांग्रेसले प्राथमिकताका साथ उठाएको छ। पार्टीको विज्ञान तथा सूचना प्रविधि विभागले हालै आयोजना गरेको ‘Artificial Intelligence for Nepal’s Development: A Holistic Approach’ कार्यक्रमले एआईको बहुआयामिक प्रयोग, यसका सम्भावना र चुनौतीहरूमाथि विस्तृत छलफल गरेको छ।
यस कार्यक्रमले नेपालको समग्र विकासमा एआईको भूमिकालाई उजागर गरेको छ।
नेपाली कांग्रेसका सभापति तथा पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले कार्यक्रमको उद्घाटन गर्दै प्रविधिसँग कदम मिलाएर अघि बढ्नुपर्नेमा जोड दिए। उनले एआईले समृद्ध नेपाल निर्माणमा महत्वपूर्ण योगदान दिन सक्ने बताए।
विज्ञान तथा सूचना प्रविधि विभाग प्रमुख सुशीला मिश्र भट्टले वर्तमान युगलाई **’एज अफ एआई’ को संज्ञा दिँदै नेपालले यस प्रविधिको दौडमा पछि पर्न नहुने स्पष्ट पारिन्। उनले “जेन जेड” पुस्ता एआईसँग अभ्यस्त भइसकेकाले समग्र विकासका लागि यसलाई आत्मसात् गर्नैपर्ने आवश्यकता औंल्याइन्।
एआईको बहुआयामिक उपयोग र कृषि क्षेत्रमा सम्भावना
कार्यक्रममा आयोजित विशेष प्यानल छलफलको अध्यक्षता कांग्रेस नेता डा. मिनेन्द्र रिजालले गरेका थिए। उज्ज्वल कोइरालाले सहजीकरण गरेको उक्त छलफलमा काठमाडौं विश्वविद्यालयका प्रोफेसर डा. सुधान झा, प्रधानमन्त्री कार्यालयका डिजिटल मामिला सल्लाहकार दिपेश बिष्ट, सूचना तथा सञ्चार मन्त्रालयका सहसचिव आदेश खड्का र प्रविधि उद्यमी सजना महर्जनले एआईका विविध पक्षमाथि गहन विश्लेषण प्रस्तुत गरे।
छलफलमा कृषि क्षेत्रमा एआईको प्रयोग विशेष चर्चाको विषय बन्यो। विभाग प्रमुख भट्टले एआईले किसानलाई मोबाइलबाटै माटोको गुणस्तर अनुसार मल छनोट गर्न वा बालीमा लागेको रोग पहिचान गर्न सहयोग पुग्ने उदाहरण दिँदै ‘स्मार्ट कृषि प्रणाली’ को सम्भावनाबारे प्रकाश पारिन्। यसले कृषि उत्पादन वृद्धि र किसानको जीवनस्तर सुधारमा ठूलो टेवा पुर्याउन सक्छ।
चुनौती र नीतिगत आवश्यकता
एआईका अपार सम्भावनासँगै यसका चुनौतीहरू पनि कार्यक्रममा उजागर गरिए। विज्ञहरूले फेक न्यूजको जोखिम, एआईको नैतिक प्रयोग, र आवश्यक नीतिको अभाव प्रति चिन्ता व्यक्त गरे। सहसचिव आदेश खड्काले नीतिगत तयारी बिना प्रविधिको फाइदा भन्दा बढी हानि हुन सक्ने भन्दै इमान्दार उपयोग, नीतिगत स्पष्टता र सुदृढ नियमनको आवश्यकतामा जोड दिए।
बृहत् सहभागिता र भविष्यको मार्गचित्र
कार्यक्रममा प्रविधि विज्ञ, नीति निर्माता, शिक्षाविद् लगायत ठूलो संख्यामा सरोकारवालाहरूको उल्लेख्य सहभागिता थियो। सहभागीहरूले राखेका जिज्ञासामा विज्ञहरूले स्पष्ट र व्यावहारिक उत्तर दिए।
विभाग प्रमुख भट्टका अनुसार, यस्ता प्राविधिक छलफललाई संस्थागत गर्दै आगामी दिनमा क्षेत्रगत नीति निर्माणका लागि आधार तयार गरिनेछ। यसले नेपालमा एआईको जिम्मेवार र प्रभावकारी प्रयोगका लागि मार्गप्रशस्त गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।
नेपाली कांग्रेसले एआईलाई नेपालको विकासको एक अपरिहार्य अंगका रूपमा स्वीकार गर्दै यसको सही प्रयोग र नियमनका लागि नीतिगत पहलकदमीको आवश्यकतामाथि जोड दिएको छ। एआईको विकास र यसको उपयोगका लागि गरिने नीतिगत तयारीले मात्र नेपाललाई ‘एज अफ एआई’ मा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम बनाउनेछ।
For more: AI in Nepali Congress
