नेपालको आईटी क्रान्ति: एआई, साइबर सुरक्षा र विश्व बजारमा नेपाली युवाको भविष्य, सूचना प्रविधि विज्ञ
८ मङ्सिर, काठमाडौँ।
सूचना प्रविधि (आईटी) र साइबर सुरक्षा विज्ञ निरन्जन कुँवरले नेपालको डिजिटल भविष्यमाथि आशा र चुनौतीहरूको गहन विश्लेषण गरेका छन्।
बेलायतमा मुख्यालय रहेको जेनेस सलुशनका सीटीओ तथा सीआइएसओ कुँवरले एआईको क्रान्तिदेखि नेपालको साइबर सुरक्षाको अवस्था र आईटी क्षेत्रको सम्भावनासम्मका विषयमा आफ्नो दृष्टिकोण साझा गरेका छन्।
एआई क्रान्ति: नेपालका लागि अवसरको ‘सानो झ्याल’
कुँवरका अनुसार, कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) मानव सभ्यतामा आएको औद्योगिक क्रान्ति, इन्टरनेट र मोबाइल क्रान्ति जस्तै अर्को विशाल परिवर्तन हो। एआईले काम गर्ने, निर्णय गर्ने र सञ्चार गर्ने तरिकामा आधारभूत परिवर्तन ल्याउनेछ।
अवसर: एआईले नेपाललाई आफ्नो सीमित स्रोत र संरचनालाई पार गर्दै ‘छलाङ मार्ने’ ठूलो अवसर दिएको छ। शिक्षा, सरकारी सेवा, बैंकिङ वा व्यक्तिगत उत्पादकत्व, हरेक क्षेत्रमा दक्षता र प्रभावकारिता बढाउन सकिन्छ।
सक्षम जनशक्ति: नेपालसँग एआई प्रविधिको उपयोग गर्ने र यसमा पायोनियर बन्ने क्षमता राख्ने आंशिक ट्यालेन्ट उपलब्ध छ, जसले काठमाडौंबाटै विश्वका विकसित केन्द्रहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छ।
नेपालको साइबर सुरक्षा: कमजोर ‘मानिस’ र अपर्याप्त नीति
नेपालमा डिजिटल रूपान्तरण तीव्र भए पनि, साइबर सुरक्षाको परिपक्वता (Maturity Level) अझै तल रहेको कुँवरको ठहर छ।
नीतिगत कमजोरी: नेपालमा डेडिकेटेड डेटा प्रोटेक्सन र प्राइभेसी कानुन छैन। नागरिकको व्यक्तिगत सूचना वा राष्ट्रिय पूर्वाधारको डेटा कसरी सुरक्षित गर्ने भन्नेबारे कुनै स्पष्ट कानुन नहुनु ठूलो कमजोरी हो। डेटा ब्रिच भएमा नियमनकारी निकायलाई अनिवार्य जानकारी गराउनुपर्ने युरोपको GDPR जस्तो व्यवस्था नेपालमा आवश्यक छ।
Advertisement
गलत बुझाइ: साइबर सुरक्षालाई सरकारी र निजी निकायहरूले केवल ‘टेक्नोलोजी प्रब्लम’ को रूपमा बुझ्नु सबैभन्दा ठूलो समस्या हो। वास्तवमा यो ‘अर्गनाइजेसन रिक्स’ हो, जसले आर्थिक र प्रतिष्ठागत क्षति पुर्याउँछ।
कमजोर पिलर ‘मानिस’: कुँवरले साइबर सुरक्षाका तीन आधारस्तम्भहरू (पिपुल, प्रोसेस, टेक्नोलोजी) मध्ये ‘मानिस’ लाई सबैभन्दा कमजोर पिलर मानेका छन्। एउटै फिसिङ इमेलले सम्पूर्ण प्रणालीलाई ब्रेक गर्न सक्ने भएकाले साइबर सुरक्षा सचेतना (Cyber Security Awareness) अहिलेको सबैभन्दा ठूलो प्राथमिकता हुनुपर्छ।
आईटी क्षेत्रको भविष्य: विदेशिन बाध्य नहुने युवा
करिब २६ वर्षको अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवपछि कुँवर नेपालको आईटी क्षेत्रको भविष्यप्रति अत्यन्तै आशावादी छन्।
विश्वस्तरको प्रतिस्पर्धा: नेपालका विश्वविद्यालयहरूले उत्पादन गरिरहेका आईटी जनशक्ति विश्वस्तरमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने स्तरमा पुगेका छन्।
स्वदेशमै अन्तर्राष्ट्रिय काम: जेनेस सलुशनले काठमाडौं, पोखरा वा नेपालगन्जबाटै अमेरिका, यूके र युरोपका ग्राहकहरूलाई उच्च गुणस्तरका सेवा प्रदान गरिरहेको उदाहरण दिँदै उनले भने, “हाम्रा युवाहरूले यहीँ बसेर अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको काम गर्न सक्छन्, देशलाई योगदान दिन सक्छन् र विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्छन्।”
आवश्यकता: छिमेकी भारतले जस्तै नेपाल सरकारले पनि सही नीतिगत सुधार, लगानी मैत्री वातावरण र प्राविधिक क्षेत्रलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ। यसले युवालाई विदेशिन बाध्य नहुने र देशले ठूलो फड्को मार्न सक्ने वातावरण बनाउनेछ।
निरन्तर सिकाइको अनिवार्यता
विश्वविद्यालयको फाउन्डेसनल ज्ञान अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको भए पनि, प्रविधिको तीव्र गतिका कारण निरन्तर सिकाइ (Continuous Learning) र ह्यान्ड्स–अन अनुभव अनिवार्य छ। टेक्नोलोजीमा पढाइ कहिले पनि समाप्त नहुने भएकाले विद्यार्थीहरूले वास्तविक अनुभव र स्पेशलाइजेसनमा ध्यान दिनुपर्छ।
For more: From Kathmandu to Silicon Valley
